BLOG | Ψωρίαση

Λοϊζίδης Χριστόφορος, MD, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος

Στρες και ψωρίαση: Ποια η σχέση τους και ποιοι οι τρόποι διαχείρισης;

Μπορεί το υπερβολικό στρες του σύγχρονου τρόπου ζωής μας να προκαλέσει ψωρίαση; Και τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει σε μία ήδη προϋπάρχουσα ψωρίαση; Υπάρχουν ομάδες ανθρώπων που εμφανίζουν περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν; Θα τα μάθουμε όλα αμέσως παρακάτω.

Η ψωρίαση είναι μια χρόνια φλεγμονώδης μη-μεταδοτική πάθηση που προσβάλλει κυρίως το δέρμα, με συχνή συμμετοχή και άλλων οργάνων. Θεωρείται σήμερα ως πολυσυστηματική νόσος, η οποία αφορά στο 3% του πληθυσμού και εμφανίζεται συνήθως πριν την ηλικία των 40, με την εικόνα περιγεγραμμένων ερυθρών πλακών με λέπι. Εντοπίζεται συχνότερα σε αγκώνες, γόνατα, παλάμες, πέλματα και τριχωτό κεφαλής, ενώ αρκετές φορές επηρεάζει και τις αρθρώσεις. Σε μερικές περιπτώσεις, συνυπάρχει με καρδιαγγειακές παθήσεις, σακχαρώδη διαβήτη και ψωριασική αρθρίτιδα.¹

Η αιτιολογία της είναι πολυπαραγοντική. Σημαντικό ρόλο παίζουν η γενετική προδιάθεση, το ανοσοποιητικό σύστημα και η επίδραση του περιβάλλοντος. Κατ’ επέκταση, η ψυχολογία είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες που συνδέονται άρρηκτα με την εμφάνιση, έξαρση, επιμονή και αντίσταση της νόσου στη θεραπεία.² Καταστάσεις όπως στρες, άγχος, κατάθλιψη και αρνητικά συναισθήματα του ασθενούς απέναντι στην εικόνα του, συνδέονται με μειωμένη ποιότητα ζωής και έχουν περίπλοκη και αμφίδρομη σχέση με την ψωριασική νόσο: δρουν ως καταλύτες για την εμφάνισή της, αλλά και η ίδια η παρουσία της επιδεινώνει περισσότερο την ψυχολογική κατάσταση, με αποτέλεσμα να προκαλείται ένας φαύλος κύκλος.

Ο κνησμός της ψωρίασης έχει ισχυρή συσχέτιση με κατάθλιψη, ενώ η κατάθλιψη, το στρες και η μειωμένη ποιότητα ζωής σχετίζονται με αυξημένο άγχος στους ψωριασικούς ασθενείς.³

Μπορεί το έντονο στρες να προκαλέσει ψωρίαση;

Στο 40-80% των ασθενών, τo έντονο στρες μπορεί να δράσει ως εκλυτικός παράγοντας που πυροδοτεί την εμφάνιση ψωρίασης για πρώτη φορά ή ως έξαρση προϋπάρχουσας νόσου, αφού άμεσα ή έμμεσα ενεργοποιεί πολύπλοκα μεταβολικά μονοπάτια των κυττάρων του δέρματος και, μέσω των ορμονών, επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα. Αποτέλεσμα αυτής της απορρύθμισης του ανοσοποιητικού συστήματος αποτελεί ο σχηματισμός βλαβών.⁴

Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει την ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της έντασης του στρες και της σοβαρότητας της πάθησης, όπως επίσης και τη σημασία του στρες ως προγνωστικού παράγοντα για την εμφάνιση, την έξαρση και την πορεία της.⁵ Παράλληλα, η εικόνα του ψωριασικού δέρματος ως κοσμητικά μη-αποδεκτή, οδηγεί σε περισσότερο άγχος, στρες ή κατάθλιψη.^6,7

Δημογραφικοί παράγοντες κινδύνου

Η επιδημιολογία της ψωρίασης ποικίλλει, ανάλογα με γεωγραφικά, δημογραφικά και πολιτισμικά κριτήρια. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που υποστηρίζουν αυξημένα περιστατικά της πάθησης σε ανεπτυγμένες Δυτικές κοινωνίες με υψηλό οικονομικό εισόδημα, οι οποίες ευνοούν το έντονο κοινωνικό, οικονομικό, εργασιακό και ψυχολογικό στρες, που πηγάζει από την προσπάθεια του ατόμου να ισορροπήσει στις προκλήσεις μιας πολυάσχολης καθημερινότητας.⁸

Εμφανώς αυξημένα στις περιοχές αυτές είναι, εξάλλου, και τα ποσοστά ασθενών με κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και κατάχρηση αλκοόλ ή/και ναρκωτικών ουσιών – καταστάσεις που συντηρούν και επιδεινώνουν το μεταβολικό στρες του οργανισμού.

Τα πρώτα σημάδια

Είναι καλό να γνωρίζουμε ότι, σε περίπτωση πρώτης εμφάνισης της νόσου, θα πρέπει να δώσουμε σημασία στην ξαφνική παρουσία ποικίλου μεγέθους σκληρών κόκκινων πλακών με λευκωπά ή γκρίζα λέπια στην επιφάνειά τους, σε σημεία όπως αγκώνες, γόνατα, κρανίο, κατώτερο σημείο της μέσης, παλάμες και πέλματα, οι οποίες μπορεί να προκαλούν αίσθημα φαγούρας, ερεθισμό, κάψιμο και πόνο.

Σε περίπτωση έξαρσης ή επιδείνωσης προϋπάρχουσας νόσου, παρατηρείται αύξηση του μεγέθους των πλακών, εμφάνιση νέων ψωριασικών βλαβών σε άλλα μέρη του σώματος, ενώ χειροτερεύουν τα συμπτώματα κνησμού ή άλγους.

Περί προδιάθεσης...

Ο κίνδυνος εμφάνισης ψωρίασης, λόγω έντονου στρες, αυξάνεται περισσότερο σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό ψωρίασης και ψυχολογικών ασταθειών, αφού πυροδοτεί μια λανθάνουσα φλεγμονώδη κατάσταση και την φέρνει στην επιφάνεια.

Από πλευράς πρόληψης, είναι σημαντικό τα άτομα αυτά να είναι ενήμερα για την αλληλεπίδραση της ψυχολογικής με τη σωματική κατάσταση και να βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση.⁹ Καλό θα ήταν να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε περίπτωση που προσέξουν ύποπτες για ψωρίαση αλλαγές στο δέρμα και άμεσα να συμβουλευτούν τον δερματολόγο τους.

Αντίστοιχα, σε περίπτωση ψυχολογικών μεταβολών, συνιστάται η επίσκεψη σε ειδικό ψυχολόγο ή ψυχίατρο, ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης. Εξάλλου, η διαχείριση του στρες στα αρχικά στάδια παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της εμφάνισης ή έξαρσης της νόσου, ειδικά στους προδιατεθειμένους ασθενείς.

Ψωρίαση και ποιότητα ζωής

Η ποιότητα ζωής των ασθενών με ψωρίαση επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό και σχετίζεται άμεσα με τη βαρύτητα της νόσου, την οικογενειακή και επαγγελματική κατάσταση, καθώς και το κοινωνικό στίγμα.

Η πάθηση συχνά προκαλεί ανησυχία για την εμφάνιση, την εργασία και την ικανότητα δημιουργίας κοινωνικών και προσωπικών σχέσεων.¹⁰ Η εικόνα του δέρματος προκαλεί αισθήματα ντροπής και αμηχανίας, με αποφυγή κοινωνικών δραστηριοτήτων και αθλημάτων, όπως η κολύμβηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ασθενείς νιώθουν ανασφάλεια και άγχος στον εργασιακό χώρο. Η σεξουαλική λειτουργία, επίσης, επηρεάζεται μέσω φυσικών και ψυχολογικών μηχανισμών.¹¹

Αναπόφευκτα, οι ασθενείς καταλήγουν να νιώθουν οργή, θυμό και απελπισία, με κατάχρηση καπνού και αλκοόλ.¹² Οι κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής των ασθενών με ψωρίαση ψωριασικών είναι πηγή εντονότερου στρες, που συντηρεί και πλέον επιδεινώνει την κατάσταση σαν φαύλος κύκλος.

Αλλάζοντας την καθημερινότητα

Σε κάθε περίπτωση ατόμου με ψωρίαση, είναι σημαντική η σωστή ενημέρωση για τη φύση και τη συστηματική εξέλιξη της νόσου, καθώς και για τους παράγοντες που μπορεί να την πυροδοτήσουν ή να την επιδεινώσουν, με το στρες να παίζει καθοριστικό ρόλο.

Σημαντική είναι η θέση του δερματολόγου στη σωστή προσέγγιση και αντιμετώπιση του πάσχοντα στο σύνολο, σε συνεργασία με άλλους επαγγελματίες υγείας.

Ο ασθενής που κινείται σε μια πιεστική καθημερινότητα λόγω δουλειάς ή οικογενειακών υποχρεώσεων, μπορεί να υιοθετήσει ορισμένες απλές αλλαγές για καλύτερο έλεγχο της νόσου και βελτίωση της ποιότητας ζωής του:

• Σωστή εφαρμογή της θεραπείας και τακτική παρακολούθηση από τον θεράποντα ιατρό.
• Αντιμετώπιση άλλων νοσημάτων που συχνά συνοδεύουν την ψωρίαση, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη και σακχαρώδης διαβήτης.
• Ισορροπημένο διαιτολόγιο, με έμφαση στη μεσογειακή διατροφή, στην ποικιλία τροφών με αντιοξειδωτικά και στην πρόσληψη βιταμίνης D και ιχθυελαίου.
• Αποφυγή κατανάλωσης υπερβολικής ποσότητας αλατιού.
• Άφθονη κατανάλωση νερού και υγρών.
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.
• Τακτική σωματική άσκηση, ανάλογα με τις ανάγκες και τη φυσική κατάσταση.
• Διακοπή καπνίσματος και περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Καθημερινή χρήση ενυδατικής κρέμας σώματος.
• Ολιγόλεπτο πλύσιμο του δέρματος με χλιαρό και όχι καυτό νερό.
• Επαρκής ξεκούραση και ύπνος.
• Διαχείριση του στρες, μέσα από δραστηριότητες που ευχαριστούν το άτομο ή τεχνικές χαλάρωσης, όπως η γιόγκα και ο διαλογισμός. Σε περίπτωση έντονου στρες που δεν υποχωρεί, συνιστάται η συμβολή ειδικού ψυχολόγου ή ψυχιάτρου.

Βιβλιογραφία

1. Weigle N, McBane S. Psoriasis. Am Fam Physician 2013;87:626-633.
2. Rigas HM, Bucur S, Ciurduc DM, et al. Psychological Stress and Depression in Psoriasis Patients-a Dermatologist's Perspective. Maedica (Bucur) 2019;14(3):287-291.
3. Barankin B, DeKoven J. Psychosocial effect of common skin diseases. Can Fam Physician 2002;48:712-716.
4. Al’Abadie MS, Kent GG, Gawkrodger DJ. The relationship between stress and the onset and exacerbation of psoriasis and other skin conditions. Br J Dermatol 1994;130:199-203.
5. Stewart TJ, Tong W, Whitfeld MJ. The associations between psychological stress and psoriasis: a systematic review. International Journal of Dermatology 2018;57:1275-1282.
6. Yang Y, Koh D, Khoo L, et al. The psoriasis disability index in Chinese patients: contribution of clinical and psychological variables. Int J Dermatol 2005;11:925-929.
7. Pujol RM, Puig L, Dauden E, et al. Mental health self-assessment in patients with moderate to severe psoriasis: an observational, multicenter study of 1164 patients in Spain (the VACAP Study). Actas Dermosifiliogr 2013;10:897-903.
8. Parisi R, Iskandar IYK, Kontopantelis E, et al. Global Psoriasis Atlas. National, regional, and worldwide epidemiology of psoriasis: systematic analysis and modelling study. BMJ 2020;369:m1590.
9. Bilkis MR, Mark KA. Mind-body medicine:practical applications in dermatology. Arch Dermatol 1998;134:1437-1441.
10. Gupta MA, Gupta AK. Psychodermatology: an update. J Am Acad Dermatol 1996;34:1030-1046.
11. McKenna KE, Stern RS. The impact of psoriasis on the quality of life of patients from the 16-center PUVA follow-up cohort. J Am Acad Dermatol 1997;36:388-394.
12. Finlay AY, Coles EC. The effect of severe psoriasis on the quality of life of 369 patients. Br J Dermatol 1995;132:236-244.

PsO_blog_05_2021